Na ulazu u grad dočekuje nas znak koji nas pozdravlja “Dobro došli u Istok”. Istok je jedna od sastavnih opština Kosova, koja se nalazi u blizini grada Peći u zapadnom delu Kosova.

Nakon što prođemo urbani deo grada, koja nije u našem interesu u ovoj brošuri, samo nekoliko kilometara dalje nam se ispred predstavljaju brda puna zelenila, sela i putevi koji vode u pravcu magije planine Istoka.

Malo nas zna da je ova teritorija koja se sastoji od površine od 453.84 km2, u geografskom i etno- kulturnom smislu poznata i kao Podgur, koja je etnografska potpokrajina koja zauzima severni položaj Dukađinske ravnice. Geografsko ograničenje Podgura (Kameni Pod) počinje izvorom reke “Beli Drim”, penje se do vrha Rusolie, nastavlja se masivom planina Mokra (Mokna), dok je istočna i jugoistočna granica reka “Gujavč”. Susret reke “Gujavč”, sa rekom “Istok” i sa “Beli Drim” geografski upotpunjuje teritorije Podgura. Prvi preci ovog regiona su je nazvali “Kameni pod”, stenu koja tera tri izvora vode Istoka, “Vrelo” i “Beli Drim” da se izlivaju na istoj visini.

“Istoške planine” su poznata po svojim prelepim pejzažima, koji se koriste za pašnjake stoke i uzgajališta stočara. Najpopularniji pejzaži su: “Belo kamenje”, “Livade Istoka”, “Bolovani”, “Bajšja”, “Raduša”, “Vuća”, “Rudina”, “Košarišta”, “Vojdula”, “Mokna”, “Šimek”, “Cerovoda”, “Meka dolina”, “Dolina Zajmi”, “Korenik”, “Velika dolina”, “Brdo Dina”, “Gurra”, “Klopćani”.

Dok dalje na zapadu se nalazi grad Peć i ima veoma pogodno mesto u Ravnici Dukađini. Brzim tokom stenovite klisure Rugove, Pećka reka Bistrica (Lumbardhi) počinje da teče kroz Pećku ravnicu, prolazeći kroz grad i deli grad na dva dela. Bistrica (Lumbardhi), koji tokom svog toka formira plodna polja, uliva se u najveću reku Beli Drim, koja potiče iz reke Žleb u selu Radavc. Beli Drim prolazi kroz čitavu zapadnu stranu Dukađinske Ravnice i spaja se sa Crnim Drimom koji dolazi od Debra do Kuksa i stvara reku Drim koja se uliva u Jadransko more.

Okrug Istoka leži na vrhu severnog Dukađina, na ivici Suvih Planina i Planine Mokra (Mokna). Na severu se graniči sa Srbijom, a na severozapadu sa Crnom Gorom, a na istoku se graniči sa okrugom Srbice, sa Drenicom, na jugu sa Dolinom Drima i na jugozapadu sa okrugom Peći. To je veoma plodan region, presecaju ga dve reke, najveća i najduža Albanska reka, Beli Drim, koja takođe izvire iz ovih krajeva, i reka Istoka.

U međuvremenu, grad Peć je okružen Planinama Prokletije, koje su deo masiva Dinarike i koje obuhvataju ceo zapadni Balkan. Ovi vrhovi čine krunu visokih vrhova kao što su: Vrh Kopranika, planine Bistrice (Lumbardhi-ja), koje uključuju Žuti kamen, Vrh Vjedulak, Hajla, Hasanov Vrh i druge.

Nedavne klimatske promene su uticale i na našu zemlju. Sada imamo kraće zime i toplija i duža leta. Svakako, ova strana se karakteriše sa blagom kontinentalnom klimom, uglavnom kao rezultat blizine planinskog venca Planine Mokre sa severnog dela, što ima veliki uticaj na česte promene temperature. Ovaj okrug se ne razlikuje mnogo od ostalih teritorija severnog dela Dukađinske Ravnice, koje su u velikoj meri pod uticajem kontinentalne klime i koje imaju manje topline i više padavina. Svakako, kao rezultat polja koja leže na najnižim kvotama nadmorske visine na Kosovu, samo blizu 350-400 metara, gde se između njih stvara vazdušna struja sa grebenima visokih planina Mokre, što je izazvalo da u Istoku duva najjači severni vetar na Balkanu. Karakteristika ovog jakog vetra je da duva samo uz podnožje planine i ne prodire više od deset kilometara u dubini polja. Duva duž cele planine, od Runika i Radavca, a najjača je u Istoku i njenim najbližim selima.

Međutim, prosečne temperature u januaru su oko -0,5°C, dok su najviše temperature u avgustu oko 23- 24°C.

U ovom regionu, na Planini Prokletije i Planini Mokra, postoje više od 797 vrsta različitih biljaka, kao što su različite vrste lekovitih biljaka poznatih po narodnim imenima među stanovništvom: Angulića, Kopito mazge, Glog, List sunca, Trava draži, Krasta, Origano, Menta, Borovnica, Drak, Kopriva, Pčelinja trava, Ruta, Lincuri, Šušorka, Pelin, Malina, Jagoda, Kamilica, Slez, Rodeza, Ćakorja, Kamfur, Breza, Kinfuša, Žalfija, Kleka, Grama, Guskina trava, Cvet šipka, Divlja jabuka, Zova, Ljena, Valjerina, Medveđi hleb itd. Ovaj prostor je bogata i raznovrsnim lekovitim biljem, ali zbog neodržavanja i očuvanja ove biljke i životinje iz dana u dan ugrožavaju biodiverzitet ovog područja.

Medved, vuk, svinja, srna, koza, zec, lisica, šakal, veverica, jazavac, lasica, kokoška, krava, jarebica, orao, kukavica, detlić, slavuj su neke od životinja koje se mogu naći na ovim prostorima. Međutim, u “Planini Istoka” raste i nekoliko vrsta zmija otrovnica, kao što su: zmija zvečarka, kuglasta zmija, zatim neotrovne, kao što su smuk i stepski smuk.

Osim njih, u vodama reke Istoka raste i nekoliko vrsta riba, kao što su deverika, jegulja, pastrmka, potočna pastrmka, som, klen, skobalj i Dunavska pastrmka.

Meštani stanovnici su se pobrinuli da u svojim planinama izgrade planinske kuće. Te planinske kuće, osim što su im služile kao sklonište za vreme držanja stoke tokom leta, odnedavno su razvojem planinskog turizma, služile i kao odmorište domaćih i stranih turista. Sada kontinuirana izgradnja planinskih kuća (stanova), koji se koriste i kao prenoćišta, nije pokvarila prirodu, naprotiv, učinila ju je još toplijem i privlačnijim za brojne alpiniste (penjače) i strane turiste.

Neke od ovih prenoćišta ili planinskih kuća nastavljaju sa boravkom od samih njihovih vlasnika tokom letne sezone, koji odlučuju da se odvoje od bučnih puteva i zagađenog vazduha kako bi se sakrili među cvrkuta ptica i svežeg vazduha tamo u planinama. Kako bi još više doprinela razvoju ovog turizma, Inicijativa za poljoprivredni razvoj Kosova – IADK već neko vreme podržava planinske kuće sa opremom za solarnu energiju. Provesti jedan odmor u jednoj od ovih planinskih kuća koje se nalaze na planinama Istoka i Peći i koje su deo projekta “Trashumanca – nova turistička ponuda Kosova i Crne Gore”, osim toga što stvaraju jednu veliku razdaljinu od svake buke svakodnevnog života u urbanim sredinama, one takođe stvaraju udaljenost od bilo čega električnog.

Postoji na desetine ovakvih prenoćišta koji drže svoja vrata otvorenim za smeštaj onih koji žele da prenoće na prelepim planinama Istoka i Peći. Ova prenoćišta (hosteli) se mogu naći u Mokri, Jerebi, Bajše, Cerovoda, Mekana dolina, Šošan, Hakaniše, Suve planine, Sejnovo, Rusolia, Štedim i druge. Ovo se može jednostavno opisati, međutim, osećaj na ovim planinskim kućama je mnogo posebniji od onoga šta mi možemo govoriti o njima.

Vrlo često, sada sa razvojem planinskog turizma, zaljubljenici u prirodu se odlučuju da umesto u luksuznim hotelima, prenoće ispod zvezdama neba, bliže prirodi, koja vam pruža potreban mir da bi se odmor.

Planinari (alpinisti) odlučuju da sa sobom ponesu potrebnu opremu za kampovanje, postavljajući ih u tim prostorima za koje smatraju da su najpogodniji da se provede noć. Ali, već neko vreme postoje pet prostora kamenih kampova koje je izgradila IADK, koje služe ljubiteljima prirode kao strateška mesta za noćenje.

Izgrađena su nekoliko odmarališta koja mogu primiti oko 20 ljudi da bi se proveo nezaboravan odmor uz sve organsko i tradicionalno, onako kako samo stanovnici ovog kraja znaju to sprovesti.

Zahvaljujući podršci IADK, mnoge porodice koje su bile sebične u očuvanju naših vrednosti, danas postižu da imaju koristi od njih. Tradicionalna kuhinja, drveni prostori i udoban smeštaj za turiste su samo deo onoga šta ova prenoćišta mogu ponuditi.

Vredi napomenuti da se ove drvene kuće za odmor takođe nalaze u veoma pogodnim područjima za istraživanje obližnjih planina kao što su: Mokra (Mokna), Štedim, Jakupov Pod, Sunaja, Šošan, Jerebi.

Posebnost ovog kraja je dobrodošlica, onako kako samo Dukađinci znaju da to urade. Ako želite da se hranite sa svime organskim i sa puno ljubavi i dobrodošlicom, planine Istoka i Peći su pravo mesto za takvu posetu.

Sve servirano sa toliko delikatnosti i sa toliko ljubavi prema voljenima koji su kročili na prag njihove kuće, nije moglo da bude lošeg ukusa, svaka hrana se topi u ustima i svako od nas može da nađe sebe. Među proizvodima koji dominiraju na trpezama tog područja svakako su mlečni proizvodi, poput sira, mleka, mrvljenog sira, jer se najveći deo tog područja brine o životinjama od kojih mogu izvući te proizvode.

Ne nedostaju ni domaći sokovi poput sok od zova, šljiva, borovnica, malina, sveže letno povrće ili hladna zimska turšija, voće punog i slatkog ukusa možete naći tu. Tradicionalnu hranu kao što je fulija, kupusište, jagnjetina, sir su uvek spremni.

A da bi se zasladili, to možete sa planinskim čajem, raznim džemima od planinskog i domaćeg voća.

Ali, na mestima kao što su prenoćišta (hosteli), čak i samo hleb, so i srce imaju ukus najbolje hrane na svetu.

Planine Istoka se nalaze u planinskom lancu Prokletije, na severozapadu Kosova, što znači da su nastavak ovog masiva. Prekogranična staza (deo staze Via Dinarica), koja prolazi između Istoka i Peći, duga je oko 100 km, koja počinje od Mokre do Sejnove, a zatim od Sejnove koja hvata Istok i do Hajle u Peći. Uz njih imamo i druge staze koje su poznate kao lokalne staze. Najpopularnije regijoni ovog masiva su: Mokra, Suva planina, Bele Gure, Meka Dolina, Korenik, Corovoda, Bajše, Jerebia, Raduša, itd.

Ovo područje je počelo svake godine da se sve više posećuje od velikog broj turista zbog njegove retke planinske lepote. Sa različitim pogledima, kao što su kamenite zidine, raznobojne livade, bukove šume i visoki zeleni borovi, izvori hladne vode, još više obogaćuje ovaj kraj, dajući nadu za još veći razvoj turizma.

Planina Mokra (Mokna), ili kako je poznata Lepotica Balkana, odakle se mogu videti planine celog Kosova, kao što su Planine Bajgorske Šalje, Vrh Ljubotena, Planinski lanac Šare, Paštrik, Đeravica, Crveni Kamen, Planina Bistrice, Vrh Gvožđa, Mariaši, Žleb i Planina Podguri (Kameni pod).

Kroz ovu stazu prolaze planine Bistrice, Vrh Hasana, Hajla i planine Vjedulaka koje pripadaju strani Peći. Ova staza je produžetak veoma poznate staze i među najlepšim stazama na svetu, Peaks of Balkana (Vrhovi Balkana).

Od Mokre do Sejnova ima oko 40 km po kojima postepeno raste visina od 1568 do 2150m/nmv. Ova staza, koliko je duga, takođe je i prelepa. Vrlo dobro označene staze i livade pune boja cveća koje raste u tom kraju čine ovu šetnju nezaboravnom. Zbog toga nema sumnje zašto se Mokra naziva i Lepoticom Balkana.

Ima brojne vrednosti kao što su prirodni pejzaž, krajolik, geološki sastav, klimatske i hidrografske karakteristike, flora, vegetativni pokrivač i fauna, gde predstavlja teritoriju sa prirodnim i estetskim vrednostima i ima obrazovne, naučne, turističke, rekreativne važnosti (značaj), stoga u celini ispunjava uslove za zaštitu kao prirodni park i kao takva njena vrednost bi se još više porasla.

Staza Hajla – Rusoli – Žleb – Sejnovo na udaljenosti od 34 km je magija sama po sebi i srednjeg stepena težine i sa nadmorskom visinom 1938m/nmv.

Počevši od Hajle, planine koja se nalazi na granici između države Crne Gore i Kosova i pripada severoistočnom delu planinskog lanca ili Albanskih Alpa – Prokletije.

Sa visinom od 2403 m, je najviša planina ovog dela. Mnogi Hajlu smatraju jednom od najljepših  planina, zbog svog grebena.

Dok se Vrh Rusoli-ja nalazi u delu Dukađina, sa visinom od 2381m/nmv. To je posebna teritorija koji privlači brojne ljubitelje prirode. Počevši od njegove doline, nastavljajući između planina Žleb i završavajući na izvoru Belog Drima. Tokom staze, koja je bogata florom i faunom, svima čine nezaboravan prizor.

Nastavlja sa Vrhom Žleba, koja se nalazi na granici sa Crnom Gorom i jedan je od vrhova koji čine masiv Žleba i Rusolie, ovaj vrh ima visinu od 2365m/nmv i pripada regionu Peći.

Livade Istoka, među izuzetnim lepotama koje daju osećaj spokoja u trenutku kada krenete, čine ovaj kraj još više posebnim. Nalaze se u planinskom lancu Prokletije, pružajući nam fascinantan pogled na ravnici Dukađina.

Put do Blizanskih pećina počinje od Istoka u pravcu Bolovanske klisure, a zatim nastavljamo pod hladovinom hrastova i svežinom vode koja teče iz dolina tog kraja, i tom stazom stižemo do via ferrata Blizanskih pećina u kojoj oni koji žele da izazovu sebe mogu zastati za jedno penjanje i spustanje unutar pećine.

Blizanske Pećine su dobile ime po lokalnom stanovništvu kao posledica dve rupe/otvora tektonske stene. Njihova karakteristika je da su veoma duboke.

Ova atrakcija je izrađena da privuče građane i zainteresovane za ovu vrstu sporta i karakteristika ove Via Ferrate je da ova linija ide od gore pa dole, za razliku od ostalih Via Ferrata koje počinju suprotno.

Da biste bili deo ove avanture, neophodna je oprema, poput držača ili sigurnosnih sajli i poseban šešir za zaštitu glave od kamenja koja se mogu pomerati.

Ova staza opisuje planinski put od Bajše za Cerovod, Beleg i Hakanište, koji ukupno zauzimaju 19.73 km puta gde najveća nadmorska visina dostiže 2’132 m.

U trenutku kada čujemo za Bajše, podsetimo se godišnje tradicionalne aktivnosti na Istoku, kao što je striženje ovaca, što je jedna od najomiljenijih tradicija stanovnika ovog kraja. Zatim nas staza vodi do Cerovoda i završava u Belegu, koji je među najvišim vrhovima Mokre Gore sa nadmorskom visinom od 2’142

Ova staza je poznata i kao jedna od najljepših staza u regionu, zbog čega je odlučeno da bude deo međunarodne staze Via Dinarika.

Na ovim stazama svako može naći sebe, zbog blage planinske konfiguracije ovo područje je pogodno za aktivnosti kao što su planinarenje, Via Ferrata, Istraživanje pećina, Planinsko trčanje, Biciklizam i Jahanje.

Nemoguće je da se jedna od ovih ne dopadne nekome, zbog toga, ova oblast se ne može odbaciti od nikoga.

VIA FERRATA BLIZANSKIH PEĆINA

U toplim letnim danima, samo nekoliko kilometara od grada, možete se osvežiti u jednoj od najpoznatijih pećina u regionu, poznata kao Blizanske Pećine. U ovoj pećini je omogućena aktivnost Via Ferrata ili penjanje po stenama, koja daje adrenalinu i pruža spektakularan pogled. Ova pećina ima dužinu od 70m i nalazi se u Bajše, na planini Istoka, koja je stavljena na mapu, uglavnom zbog ove pećine.

PARAGLIDING

Prema podacima Vazduhoplovne Federacije Kosova, u našoj zemlji postoji ukupno 14 prostora na kojima je moguća aktivnost paraglajdinga. Među njima, nalazi se na planini Šimek u Istoku. Ovo selo se nalazi u planinskom lancu Mokra (Mokna), i kao takva u trenutku kada se podignete u nebo, sa visine možete videti prekrasan pogled koji vas ostavlja bez daha na ovom planinskom lancu.

Tako, onima koji žele da lete, u

Šimeku se ta želja može ispuniti.

PEĆINE

Više od 24 pećina u ovom delu Kosova su identifikovane za ovo vreme, ali do sada nijedna od njih nije naučno istražena. Među njima kao najpoznatije su: “Loša Pećina”, “Pećina Teršan”, “Pećina Gola stena”, “Pećina Sine”, “Blizanske pećine”, “Pećina Vrha Leđenice”, “Pećina Golak”, “Pećina Hodže”, “Pećina Sove” itd.

Da biste se informisali više o planinama Istoka i Peći, postoje mnoge turističke tačke koje vas mogu uputiti u pravcu izuzetnog iskustva u ovoj oblasti.

Kancelarija za Turizam:
Peć tel: +383 (0) 39 423 949
Istok tel: +383 (0) 44 224 477

Planinarski klubovi:
Alpinski Klub Podguri
tel: +383 (0) 49 457 082
Alpinističko Planinarsko Društvo Đeravica
tel: +383 (0) 49 135 590

Lokalne turistički biznisi:
Marimangat Peja
tel: +383 (0) 49 661 105